Επιστροφή στο Άθλημα μετά από Τραυματισμό στον Ώμο σε Κολυμβητές και Πολίστες

Οι παθολογίες στην ωμική ζώνη, ιδίως εκείνες λόγω υπέρχρησης του ώμου (overuse injuries), είναι ένα συχνό φαινόμενο στους αθλητές της κολύμβησης και της υδατοσφαίρισης. Οι κολυμβητές υψηλού αγωνιστικού επίπεδου μπορεί να προπονηθούν ακόμη και 4+ ώρες την ημέρα, που αντιστοιχεί σε συνολικά περίπου 3 εκατομμύρια χεριές το χρόνο.

Από την άλλη, για τους αθλητές υδατοσφαίρισης, υπάρχει η ανάγκη ανταπόκρισης στις ιδιαιτερότητες του αθλήματος τους και σε διάφορες καταστάσεις όπως γρήγορο κολύμπι, ρίψη της μπάλας (400-450gr), μπλοκ και σκληρά μαρκαρίσματα και αυτά σε συνδυασμό με την σωματική εξάντληση που μπορεί να φέρει ένας αγώνας.

Αυτό, καθιστά την περιοχή του ώμου ιδιαίτερα ευάλωτη σε τραυματισμούς και σύνδρομα υπέρχρησης στις συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες. Έρευνες δείχνουν ότι το 70% θα αντιμετωπίσει κάποια επώδυνη παθολογία στον ώμο και ότι το 30% αναφέρει συχνές υποτροπές κατά την διάρκεια της καριέρας τους. Σε κάποιες περιπτώσεις αυτοί οι επαναλαμβανόμενοι «τραυματισμοί» όπως η τενοντοπάθεια υπερακανθίου & μακράς κεφαλής δικέφαλου, ορογονοθυλακίτιδες, βλάβες στον επιχείλιο χονδρό (SLAP lesions) κ.α. μπορούν να οδηγήσουν τον αθλητή ακόμη και σε πρόωρη διακοπή της καριέρας του.

Καταλαβαίνουμε λοιπόν πόσο σημαντική είναι η ορθή αποκατάσταση των παθήσεων του ώμου καθώς και το σωστό timing όσον αφορά την επιστροφή του αθλητή στη δράση.

Η αποκατάσταση ενός αθλητή μπορεί πολλές φορές να είναι χρονοβόρα λόγω των απαιτήσεων του αθλήματος.

Συνήθως μια από τις πρώτες ερωτήσεις του αθλητή που καλούμαστε να απαντήσουμε είναι: «Πότε θα μπορέσω να ξαναμπώ;».

Δυστυχώς δεν υπάρχει ‘‘μαγική’’ απάντηση καθώς η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και η επιστημονική αρθρογραφία πολύ περιορισμένη.

Όπως και να έχει, η επιτυχία της αποκατάστασης και της επιστροφής του αθλητή στην δράση θα εξαρτηθεί από τη σωστή εφαρμογή ενός ρεαλιστικού, προοδευτικού και εξατομικευμένου πλάνου θεραπείας. Δεν είναι απλά μια μεμονωμένη απόφαση στο τέλος της αποκατάστασης.

Με βάση την ομοφωνία ειδικών Αθλητικής Ιατρικής που δημοσιεύτηκε το 2016 στο ‘British Journal of Sports Medicine’, η επιστροφή στο άθλημα περιλαμβάνει 3 φάσεις τοποθετημένες σε μία δυναμική συνέχεια (continuum):

• Συμμετοχή στο άθλημα: Σε αυτή τη φάση ο αθλητής μπορεί να συμμετέχει στην προπόνηση ενδεχομένως και πλήρως ή με ένα τροποποιημένο πρόγραμμα (τροποποιώντας τον χρόνο προπόνησης και την επιβάρυνση, καθώς και το ρόλο ή θέση του ως αθλητή). Αυτή η φάση είναι μεταβατική και προηγείται της πλήρους επιστροφής στο άθλημα καθώς δεν είναι έτοιμος ο ίδιος (λόγω ελλιπούς επούλωσης, ψυχολογικών παραγόντων ή λόγω μειωμένης φυσικής κατάστασης).

• Επιστροφή στο άθλημα: Σε αυτό το στάδιο ο αθλητής μπορεί και συμμετέχει πλήρως στο άθλημα του αλλά όχι στα προ-τραυματισμού επίπεδα επίδοσής του.

• Επιστροφή στην επίδοση: Σε αυτή τη φάση ο αθλητής έχει φτάσει στα προ-τραυματισμού επίπεδα και μπαίνει σε φάση βελτίωσης της επίδοσης του. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο αθλητής θα πρέπει να συνεχίζει ‘’να δουλεύει’’ πάνω στους επιβαρυντικούς παράγοντες οι οποίοι ανιχνεύτηκαν κατά την αρχική αξιολόγηση από το ιατρικό team έτσι ώστε να προληφθεί μια πιθανή υπότροπη στο μέλλον.

Η απόφαση η όποια θα καθορίσει την φάση στην όποια θα συμμετέχει ο αθλητής εξαρτάται από την αξιολόγηση:

• του βαθμού και σταδίου της ιστικής βλάβης

• των συμπτωμάτων

• του εύρους κίνησης ωμικής ζώνης, αυχένα & θώρακα

• της δύναμης συναφών μυϊκών ομάδων

• των ψυχολογικών παραμέτρων και ψυχολογικής ετοιμότητας

• των επιβαρυντικών παραγόντων

• του προφίλ & ιδιαιτεροτήτων του αθλητή

• των sport-specific λειτουργιών & δεξιοτήτων

• των ειδικών λειτουργικών δοκιμασιών

• της καρδιοαναπνευστικής λειτουργίας

Τα παραπάνω στοιχεία έχουν ιδιαίτερη σημασία για να καθοριστεί η φάση επιστροφής του αθλητή. Πάντα θα πρέπει να αξιολογείται το ρίσκο επανατραυματισμού σε σχέση με το όφελος της επανένταξης στην δράση την συγκεκριμένη χρονική στιγμή.

Η σημασία του ‘βιοψυχοκοινωνικού μοντέλου’ στην επιστροφή στο άθλημα

Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε το λεγόμενο ‘βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο’, κατά πόσο δηλαδή αρνητικοί βιο-ψυχο-κοινωνικοί παράγοντες επηρεάζουν την αποκατάσταση αλλά και την επανένταξη των ασθενών στις δραστηριότητές τους. Συνηθισμένη «εικόνα» σε άτομα που πάσχουν από μυοσκελετικές διαταραχές. Αλλά τι γίνεται με τους ασθενείς-αθλητές;

Η ‘εφαρμογή’ του συγκεκριμένου μοντέλου φαίνεται να είναι μείζονος σημασίας και σε αυτή την κατηγορία ασθενών. Ο αθλητής μπορεί να βιώνει καταστάσεις φόβου, άγχους, απογοήτευσης, θυμού, στενοχώριας και άλλων ψυχολογικών καταστάσεων σχετικά με τον τραυματισμό του και την αντίληψη του ως προς αυτόν. Αυτό μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην επιτυχία της αποκατάστασης του.

Η εκπαίδευση/ενημέρωση του αθλητή σχετιζόμενη με τον τραυματισμό του καθώς και ο καθορισμός ρεαλιστικών στόχων μπορεί να βελτιώσει αυτές τις ψυχολογικές παραμέτρους. Είναι σημαντικό επίσης, ο αθλητής να παραμείνει όσο τον δυνατόν πιο ενεργός, τόσο ατομικά όσο και ομαδικά, διότι μπορεί να βοηθήσει σημαντικά την ψυχολογία του έχοντας την αίσθηση ότι είναι ενεργό μέλος της ομάδας του.

Ένας ψυχολόγος καταρτισμένος στην αντιμετώπιση των παραπάνω παραγόντων μπορεί να βοηθήσει και να συμβάλει στην συντομότερη και ασφαλέστερη επιστροφή στην δράση.

Η συνεργασία Αθλητή, Προπονητή και Φυσικοθεραπευτή κλειδί στην επιτυχή επιστροφή στο άθλημα

Η επιτυχία καθορίζεται από διάφορους παράγοντες και σχετίζεται με το είδος της αποκατάστασης και με το αποτέλεσμα. Από την πλευρά του αθλητή, επιτυχία σημαίνει να επιστρέψει στον ελάχιστο δυνατό χρόνο (goal focus) για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Από την πλευρά του προπονητή, η επιτυχία καθορίζεται με την επιστροφή του αθλητή στα προ-τραυματισμού επίπεδα επίδοσης (performance focus). Όσον αφόρα το φυσικοθεραπευτή, η επιτυχία της επιστροφής στο άθλημα σχετίζεται κυρίως με την πρόληψη νέου τραυματισμού και με την αποφυγή υποτροπής μελλοντικά (outcome focus). Η συνεργασία των τριών αυτών ‘μονάδων’ (αθλητή, φυσικοθεραπευτή και προπονητή) είναι μείζονος σημασίας για τον καθορισμό μιας επιτυχημένης επιστροφής στο άθλημα και θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη άμεσα ώστε να καθορίζονται οι στόχοι που θα πρέπει να εκπληρωθούν.

Ποιο είναι το χειρότερο σενάριο στο οποίο ο αθλητής θα εκθέσει τον ώμο του κατά την διάρκεια των προπονήσεων και αγώνων;

Αυτή είναι η ερώτηση που θα πρέπει ο φυσικοθεραπευτής να κάνει στον εαυτό του από την αρχή της αποκατάστασης, διότι στο τέλος ο αθλητής θα πρέπει να είναι έτοιμος για αυτό ακριβώς το σενάριο.

Συμπερασματικά

• Οι τραυματισμοί και οι παθήσεις στην ‘ωμική ζώνη’ είναι συχνό φαινόμενο στους αθλητές υδατοσφαίρισης και κολύμβησης.

• Η αποκατάσταση του προβλήματος συχνά είναι χρονοβόρα και θα πρέπει να καθορίζονται ρεαλιστικοί στόχοι από την αρχή.

• Η επιστροφή στην αθλητική δραστηριότητα περιλαμβάνει 3 στάδια: 1) την συμμέτοχη στο άθλημα, 2) την επιστροφή στο άθλημα και 3) την επιστροφή στην επίδοση.

• Το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο έχει ξεχωριστή θέση στην επιστροφή στο άθλημα.

• Η αντίληψη της επιτυχούς αποκατάστασης είναι διαφορετική ανάμεσα στον αθλητή, τον θεραπευτή και τον προπονητή με κοινό ωστόσο παρονομαστή.

Αναφορές

1. Ardern C, Glasgow P, Schneiders A, et al. (2016) Consensus statement on return to sport from the First World Congress in Sports Physical Therapy, Bern. Br J Sports Med; 50:853-864.

2. Bahr R , Reeser JC (2003) Injuries among world-class professional beach volleyball players. The Fédération Internationale de Volleyball beach volleyball injury study. Am J Sports Med;31:119–25.

3. Blanch P, Gabbett TJ. (2016) Has the athlete trained enough to return to play safely? The acute:chronic worload ratio permits clinicians to quantify a player’s risk of subsequent injury. Br J Sports Med; 50:471–5.

4. Boettcher C. Rotating Our Approach - Hand Held Dynamometry and Swimmers Shoulder. Sports Physio. 2013(2).

5. Clarsen B , Bahr R , Andersson SH , et al (2014) Reduced glenohumeral rotation, external rotation weakness and scapular dyskinesis are risk factors for shoulder injuries among elite male handball players: a prospective cohort study. Br J Sports Med; 48:1327–3

6. Creighton DW, Shrier I, Schultz R, et al. (2010) Return-to-play in sport: a decision-based model. Clin J Sports Med 2010;20:379–85.

7. Fahlström M , Yeap JS , Alfredson H , et al (2006) Shoulder pain – a common problem in world-class badminton players. Scand J Med Sci Sports; 16:168–73.

8. Giroto N , Hespanhol Junior LC , Gomes MR , et al (2017) Incidence and risk factors of injuries in Brazilian elite handball players: A prospective cohort study. Scand J Med Sci Sports;27:195–202.

9. Heinlein SA, Cosgarea AJ. (2010) Biomechanical considerations in the competitive swimmer's shoulder. Sports Healt; 2:519-525.

10. Klein M, Tarantino I, Warschkow R, et al.(2014) Specific shoulder pathoanatomy in semiprofessional water polo players: a magnetic resonance imaging study. Orthop J Sports Med 2:2325967114531213.

11. Seminati E , Minetti AE (2013) Overuse in volleyball training/practice: A review on shoulder and spine-related injuries. Eur J Sport Sci;13:732–43.

12. Michener LA, Abrams JS, Bliven KCH, Falsone S, Laudner KG, McFarland EG, Tibone JE, Thigpen CA, Uhl TL. (2018) National Athletic Trainers’ Association Position Statement: Evaluation, Management, and Outcomes of and Return-to- Play Criteria for Overhead Athletes With Superior Labral Anterior-Posterior Injuries. J Athl Train; 53:209-229.

13. Verhagen EA , Van der Beek AJ , Bouter LM , et al (2004) A one season prospective cohort study of volleyball injuries. Br J Sports Med; 38:477–81.

14. Wilk E, Hooks T. (2015). Rehabilitation of the Throwing Athlete Where We Are in 2014 Clin Sports Med; 34: 247–261.